TÜRKİYE

Hakan Fidan Irak’ı Ziyaret Etti

Türkiye Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, Bağdat ve Erbil’de önde gelen siyasi isimlerle temaslarda bulunmak üzere Irak’a bir ziyarette bulundu. Görüşmelerde ticaret hacmi, enerji sorunları, su akışı ve PKK ile mücadele ele alındı. Fidan’ın ziyareti, Muhammed Şiya es-Sudani’nin başbakanlığında Irak hükümetinin kurulmasından sonra Türkiye’den Irak’a yapılan bakan düzeyindeki ilk ziyaret olma özelliğini taşıyor. Hakan Fidan’ın ziyaretinde ele alınacak en önemli konularından biri de Irak’tan Türkiye’ye petrol akışı. Mart 2023’ten bu yana Türkiye, Irak’ın Paris merkezli Uluslararası Ticaret Odası mahkemesinde Irak Kürdistan Bölgesi (IKB) ve Türkiye aleyhine açtığı davayı kazanmasının ardından IKB’den gelen petrol akışını durdurmuş durumda.

Fidan, Iraklı mevkidaşı Fuad Hüseyin ile düzenlediği basın toplantısında, Iraklı yetkililere PKK’yı resmen ‘terör örgütü’ ilan etmeleri çağrısında bulundu. Öte yandan Irak Dışişleri Bakanı, Türk mevkidaşı ile ‘su konusunda adil bir pay almanın en önemli tartışmalardan biri olduğunu’ belirtti. Hakan Fidan, Hüseyin’le yaptığı görüşmelerin ardından Erbil’e uçtu. Perşembe günü Fidan, Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi Başbakanı Mesrur Barzani ile bir araya gelerek ekonomi, ticaret ve terör konularında görüşmelerde bulundu. Hakan Fidan’ın son ziyaretinin Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın uzun süredir konuşulan Irak ziyaretinin önünü açması bekleniyor.

SURİYE

Türkiye Suriye’deki İnsansız Hava Aracı (Drone) Saldırılarını Hızlandırıyor

Türkiye, insansız hava araçlarıyla Suriye’de YPG/SDG bağlantılı kişileri hedef almaya devam ediyor. Geçtiğimiz cuma günü, Türkiye rejim kontrolündeki bir Şii yerleşim bölgesi olan Zahra’da örgüt bağlantılı figürleri taşıyan bir aracı hedef aldı. Hedef alınan araçta en az bir militan öldü. Türkiye ayrıca Rakka’da YPG/SDG üyelerine yönelik bir drone saldırısı da gerçekleştirdi. Son olarak çarşamba günü İngiltere merkezli Suriye İnsan Hakları Gözlemevi de Türkiye’nin Kamışlı-Amude yolu üzerinde bir aracı insansız hava araçlarıyla hedef aldığını ve bu durumun can kayıplarına yol açtığını iddia etti.

Suriye’nin Güneyinde Rejim Karşıtı Protestolar Devam Ediyor

Ülkenin güneyinde Suriye rejimine karşı düzenlenen protestolar beşinci gününe girdi. Protestoların yanı sıra halk, akaryakıt fiyatlarındaki artışları ve yaşam koşullarının kötüleşmesini protesto etmek amacıyla genel grevler de düzenleniyor. Dürzi nüfusun yoğunlukta olduğu Süveyde bölgesi, rejime karşı protestoların merkezi haline geldi. Protestocular, birkaç gün boyunca farklı yerlerde protestolar düzenledikten sonra çarşamba günü bölgede 2011’den bu yana en büyük merkezi protestoyu organize etti. Protestocular, ayrıca meşhur ‘Halk rejimin yıkılmasını istiyor!’ sloganını attı. Süveyde, savaşın başlangıcından bu yana Suriye rejiminin elinde bulunuyor ve bu bölgede rejime karşı protestolar çok nadir görülmüştü. Son dönemdeki protestolar bu gerçek dikkate alındığında önem kazanıyor. Ayrıca Der’a vilayetinde rejim karşıtı protestoların ardından rejim güçleri ile bölgedeki yerel savaşçılar arasında silahlı çatışmalar yaşandı. Perşembe günü Deyrizor ili de bazı protestolara sahne oldu.

CEZAYİR

Cezayir, Fransız Uçaklarının Hava Sahasını Kullanmasını Engelledi

Cezayir resmi radyosu, ülkenin, Fransa’nın Nijer’de askeri operasyon yapmak için hava sahasını açma yönündeki talebini reddettiğini bildirdi. Radyo, Cezayir’in komşusu Nijer’e herhangi bir yabancı askeri müdahaleye karşı olduğunu ve anayasal düzeni yeniden sağlamak için diplomatik yolları izlemeyi tercih ettiğini ekledi.

Cezayir devlet radyosunun pazartesi akşamı yayınladığı bir raporda, Fransa’nın, Nijer’in devrik Cumhurbaşkanı Muhammed Bazum’un serbest bırakılmaması durumunda Nijer’deki askeri konseye bir askeri müdahalede bulunma tehdidini uygulamaya hazırlandığı ortaya çıktı. Salı günü Fransız ordusu, Nijer’de bir askeri operasyon için Cezayir’in hava sahasını kullanmayı talep ettiği yönündeki iddiaları yalanladı. Tekzip, Cezayir devlet radyosunun ülkenin Fransa’nın talebini reddettiğini belirten raporuna yanıt olarak geldi.

LİBYA

Birleşmiş Milletler Libya’da Seçim Yolunda Duruşunu Değiştiriyor

Birleşmiş Milletler Libya Elçisi Abdoulaye Bathily, uzun süredir Libya seçimlerinin birleşik bir hükümet kurulmadan önce yapılmasını savunuyordu. Ancak Bathily’nin salı günü yaptığı açıklamada, tüm paydaşların üzerinde mutabakata vardığı birleşik bir hükümetin Libya’yı seçimlere götürmek için zorunlu olacağını belirtmesi dolayısıyla BM’nin tutumu değişmiş gibi görünüyor. Bathily ayrıca, Libya’nın önde gelen siyasi ve kurumsal liderleri arasında Libya liderliğindeki ve BM Libya Destek Misyonu’nun (UNSMIL) kolaylaştırdığı müzakerelerin ortak bir şekilde toplanması konusunu araştırmak için Başkanlık Konseyi Başkanı Muhammed Menfi ile istişareleri yoğunlaştırdığını da açıkladı. Ayrıca konuyu Temsilciler Meclisi Başkanı Akile Salih, eski Libya Devlet Yüksek Konseyi Başkanı Halid Mişri, Başbakan Abdulhamid Dibeybe ve Libya Ulusal Ordusu lideri Halife Hafter ile de görüştü. Birkaç gün önce Menfi, siyasi yolda somut ilerleme sağlamak amacıyla Akile Salih ve Halife Hafter ile Bingazi’de bir araya gelmişti.

Libya Merkez Bankası Birleşti

Pazar günü, Libya merkez bankası, uzun süren iç savaşın neden olduğu neredeyse on yıllık bölünmenin ardından yeniden birleştiğini duyurdu. Savaş, biri doğuda, diğeri batıda olmak üzere iki karşıt yönetimin ortaya çıkmasına neden olmuştu. Banka, yaptığı kısa bir açıklamada, başkent Trablus’ta yapılan toplantının ardından “birleşik egemen bir yapıya” dönüştüğünü belirtti. Toplantıya Merkez Bankası Başkanı Sadık el-Kebir ve ülkenin doğu kesiminden mevkidaşı Marai Rahil katıldı. Banka, toplantının Libya’daki çeşitli grupların ortak çabalarının sonucu olduğunu ve bankanın resmi birleşmesini temsil ettiğini vurguladı.

İLGİLİ ULUSLARARASI GELİŞMELER

Wagner Lideri ‘Uçak Kazasında’ Hayatını Kaybetti

Geçtiğimiz çarşamba günü Rus resmi haber ajansı TASS, ünlü Rus özel askeri şirketi Wagner grubunun lideri Yevgeny Prigozhin’in başkent Moskova’nın kuzeybatısındaki Tver bölgesinde meydana gelen uçak kazasında hayatını kaybettiğini duyurdu. Kazada aralarında Dmitry Utkin gibi üst düzey Wagner komutanlarının da bulunduğu toplam 10 kişinin öldüğü ilan edildi. Prigozhin, Haziran 2023’te Rus ordusunun üst düzey liderlerine karşı kısa süreli bir isyan düzenledi. Bununla birlikte, Belarus’un arabuluculuğu yoluyla isyanın sona ermesinin ardından Prigozhin’in Rusya lideri Putin ile uzlaştığına inanılıyordu. Geçen ay Prigozhin, yayımladığı bir videoda Belarus ordusunu eğitmek üzere bir süreliğine Belarus’ta olduklarını belirtmişti. Prigozhin’in ölümünün, Wagner’in oldukça etkili olduğu Suriye, Libya ve Sudan gibi ülkelerde de sonuçları olması muhtemel.

BRICS, Çoğunluğu MENA Bölgesi’nden Olmak Üzere Altı Yeni Üyeyi Kabul Etti

Güney Afrika Devlet Başkanı Cyril Ramaphosa, zirvenin son günü olan perşembe günü, BRICS ittifakının 1 Ocak 2024’ten itibaren altı ülkeyi tam üyeliğe davet etmeye karar verdiğini duyurdu. Bu, Güney Afrika’nın davet edildiği 2010’dan (o zamanki adı BRIC) bu yana ilk üyelik genişlemesi anlamına geliyor. Yeni davet edilen ülkeler Mısır, Suudi Arabistan, BAE, İran, Etiyopya ve Arjantin. Bu zamana dek BRICS için seçim kriterleri açıklanmadı; ancak BAE ve Mısır, sırasıyla Eylül ve Aralık 2021’den bu yana BRICS’in çok taraflı Yeni Kalkınma Bankası’na (NBD) üye oldular ve bu yılın mayıs ayında Suudi Arabistan da NDB’ye katılma niyetini açıklayarak bloğa kabul edilmelerinin önünü açmaya çabaladı. Ayrıca İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi geçen yıl BRICS Plus zirvesine online olarak hitap etmek üzere davet edilmişti ve bu haftaki zirve için de aynısı yapıldı.

BRICS’in genişlemesi, küresel düzene ilişkin farklı görüşler ve çatışan çıkarlar nedeniyle beş üye devlet (Rusya, Çin, Brezilya, Hindistan ve Güney Afrika) arasında uzun süredir bir anlaşmazlık konusu idi. Ancak bu hafta Johannesburg’da düzenlenen zirve, bloğun geleceğine ilişkin önemli tartışmaları hızlandırdı ve liderler sonunda genişleme konusunda anlaşmaya vardı. Jeopolitik bloğun mevcut beş üye ülkesi, hâlihazırda dünya nüfusunun %42’sini oluşturuyor ve 2030 yılına kadar küresel GSYİH’nın %50’sinden fazlasına katkıda bulunmaları bekleniyor. Bu yeni üyelerin eklenmesi, uzmanların BRICS’in G-7’ye (Kanada, Fransa, Almanya, İtalya, Japonya ve Birleşik Krallık’ın da dahil olduğu ABD liderliğindeki bir siyasi forum) karşı geçerli bir denge unsuru olduğu yönündeki görüşünü güçlendiriyor. BRICS üyeliği için şu ana dek 40’tan fazla ülke resmi olarak başvuruda bulundu. Dolayısıyla önümüzdeki dönemde yapı daha da genişleyebilir.